به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ستاد خبری دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی، حجت‌الاسلام قوامي، مدير بنياد فقهي مديريت اسلامي، علوم اسلامی را اصالتا اسلامی دانست و افزود: موضوع علوم انسانی، انسان است و انسان در اسلام بهتر تعریف و شناخته می شود چرا که خالقش خداست.

وی قرآن را کتابی دانست که انسان را از دید خالق تعریف و زوایای وجودی او را تعریف و جایگاه او را در هستی روشن می کند و ادامه داد: اقتصاد، مدیریت، جامعه شناسی، روان شناسی و ... که موضوع آن انسان است، تبدیل به دانش هایی می شوند که مرتبط با ابعاد وجودی بشر بوده و با نگاه اسلامی به او و تعارف قرآنی و وحیانی نسبت به او  تعریف می شود.

قوامی تعریف اسلام از انسان را بسیار کامل تر از تعریف غربی آن دانست و افزود: انسان در غرب هم تعریف می شود، اما تعریفی که خالق بدست می دهد، دقیق تر و معتبرتر است؛ غربی ها هنوز می گویند انسان موجودی ناشناخته است، اما اسلام، انسان را در دین معرفی می کند و می گوید دارای ابعاد روحانی، نفسانی، جسمانی، ملکوتی و ملکی است و کمال و سعادتش را توسط قرآن معرفی می کند و نیازها، حقوق، مطالبات و تکالیفش در اسلام معرفی می شود.

وی به دیدگاه عالمان اسلام نسبت به علوم انسانی اشاره کرد و گفت: وقتی می خواهیم تعریفی از اقتصاد داشته باشیم، می گوییم اقتصاد برای چه کسی؟ برای فردی که قانع است یا حریص؟ یا وقتی می خواهیم مدیریت را تشریح کنیم، می گوییم مدیریت کدام انسان؟ تا انسان را نشناسیم، نسخه اداره کردن او را نمی توانیم بپیچیم، رفتارهای اجتماعی او را در جامعه شناسی نمی توانیم بشناسیم، لذا در مباحث تربیت و روان شناسی هم همینطور است. این ادعا که اسلام، انسان را بهتر می شناسد، علوم انسانی اگر اسلامی شود، کاربردی تر شده با نظام هستی و تکوین هماهنگ تر می شود.

مدير سابق مدرسه علميه معصوميه تصریح کرد:  نباید اینگونه تصور شود که علوم غربی به این دلیل که اسلامی نیست، پوچ و هیچ است، بلکه برای این علوم هم زحمت کشیده شده اما الگوی کامل ارائه نمی دهند. باید دنبال نظام احسن باشیم نه حسن؛ بنابراین نه می شود به این علوم رایج اکتفا کرد نه اینکه همه آن را کنار بگذاریم. این عاقلانه نیست. نه می توان نمره بیست به علوم انسانی متداول داد و افراط کرد، نه صفر داد و تفریط نمود. بلکه باید اعتدال را در حد معقول بپذیریم. اما نمره بیست را باید به اسلام داد که مصداق تامّ آن در ائمه معصومین (ع) که انسان های کاملی بوده و خداوند آنها را خلیفه و جانشین خود بر زمین قرار داده است، تجلی یافته است.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه دانشگاه های ما این علوم را از غرب گرفته، ترجمه و کتاب و جزوه می کنند و به دانشجویان مسلمان تحویل می دهند.اما نباید از این نکته غافل بود که ممکن است کسانی که این کتاب ها را نوشته اند، به خوبی انسان را نشناخته باشند و این موضوع برای ما صحیح نیست به جای اینکه از قرآن و منبع وحیانی و روش اجتهادی استفاده کنیم، روش های غربی را پذیرفته ایم.

مدير مسئول دو فصل نامه نخل شهداد ادامه داد: براین اساس ما نیازمند تمدن نوین اسلامی هستیم که علوم انسانی آن با رویکرد اجتهادی برآمده از منابع اسلامی گرفته شده باشد. وقتی این اتفاق افتاد، نظرات ناب اسلام را در خصوص اقتصاد، مدیریت، روان شناسی و ... بدست می آوریم که روش مجرب آن همان اجتهاد حوزوی است.

وی به یکی از تحقیقات اخیر در حوزه مدیریت اسلامی اشاره کرد و گفت: ما حدود چهار سال است در بنياد فقهي مديريت اسلامی بر نظریه «جبران» به معنای جبران خدمات کارکنان در اسلام کار می کنیم و  به حدی با مطالب زیبا و جذاب و کاربردی موجه شده و می شویم که هنوز نتوانسته ایم پرونده آن را ببندیم و تکمیلش کنیم. نظریه جبران تنها گوشه ای از مدیریت اسلامی است که بعد از چهار سال تحقیق و پژوهش باز هم جا برای تکمیل شدن دارد بنابراین بخش های دیگر مدیریت جای خود دارد و روشن است که چه فرصت گسترده ای برای کامل شدن مجموعه مدیریت اسلامی نیاز داریم.

مدير بنياد فقهي مديريت اسلامي شتابزده و یا از دست دادن فرصت را دو عامل اصلی عدم پیشرفت در تولید محتوای علوم انسانی اسلامی عنوان کردو گفت: اگر مشاهده می کنیم در این سی و چهار سال در حوزه تحول علوم انسانی موفق نبوده ایم، به این دلیل است که روش های ما درست نبوده بلکه واکنشی بوده؛ تهران از قم خواسته ای در این زمینه داشته آنها هم به سرعت پاسخی ناپخته داده اند و این جواب نداده است. بنابراین باید در مسیری آرام، مداوم و مستمر و عمیق پیش رفته و تا مطمئن نشده ایم،  نتیجه را اعلام نکنیم. در این راستا نباید دل به هیاهوها سپرد و نسنجیده عمل کرد.

وی تصریح کرد: مراکز فقهی قم باید معنویت را در این مسیر حاکم کرده، نیرو و انرژی گرفته و با حمایت دولت، تحول در اسلامی شدن علوم انسانی ایجاد کرده و ماحصل را به دانشگاه ارائه کند تا در این مراکز تدریس شوند. این سیکل منطقی و مناسبی است انسجام در آن تاکید می شود.

حجت‌الاسلام قوامي ادامه داد: دسترسی به این مباحث و اطلاعات، اجتهاد است که خوشبختانه امروز ناظر به وقوع پیوستن آن هستیم و به زودی در این زمان شاهد شکوفایی بیشتری خواهیم بود، به خصوص که ناکامی های غرب هم به ما کمک می کنند تا تعارضات و ناتوانی هایی که درون آنها در برابر پاسخ به نیازهای جوامع بشری به وجود می آید را بشناسیم. اینها نشان می دهد غالب علوم غرب کامل و کارآمد نبوده و شکست آنها مشهود است.

وی تاکید کرد: باید به دنبال مدلی باشیم که نه به سبب شوری از هم بپاشد نه بی خاصیت و ناموثر باشد. اسلام این ظرفیت را دارد. معدن وحی دارد، معدن شناس باید باشد و از دل معادن این گوهرها را استخراج کند و به جامعه تحویل دهد. امروز در حوزه مشاهده می کنیم تیم های اقتصاد، سیاست، تربیت، قضاوت و حتی مدیریت هنر تشکیل شده؛ علما به رشته ای که علاقه مند هستند، دور هم جمع می شوند و کار می کنند. این باید مورد حمایت واقع شود که  اگر این اتفاق بیفتد شاهد شکوفایی و رشد در علوم انسانی اسلامی خواهیم بود.